“Science-based werken is een ethische keuze”  

Hoewel hij zelf geen diehard wetenschapper is, was het Frank Rengelink die mee aan de wieg stond van de wetenschappelijke manier van werken. “PerCo was het eerste commerciële bureau dat die keuze maakte. Dat was 20 jaar geleden absoluut nieuw en velen beweerden dat het onmogelijk was. Toch bleven we er zelf in geloven. Science-based werken is bovenal een ethische keuze. Klanten betalen ons voor advies, dus het is onze plicht om onze mening te toetsen aan wetenschappelijk bewijs. Wij hebben vanuit ons werk een behoorlijke impact op het functioneren van organisaties en het zelfbeeld en de carrière van mensen. Dat nemen we heel serieus.”

Voor Patrick Vermeren, ex-vennoot die nog steeds actief is als consulent, speelt het ethische ook een grote rol. Dat kwam al tot uiting tijdens zijn loopbaan in de bank- en autosector. “Als je naar een dokter gaat, dan vraag je niet naar diens diploma. Je gaat ervan uit dat een dokter bekwaam is om mensen te behandelen. Dat geldt ook voor psychologen, trainers en coaches, maar daar blijkt het helaas niet altijd waar. Als het niet professioneel kan, hoeft het voor mij niet.”

Ook Lysanne Beekhof hecht veel nood aan integer werken: “Ik geloof dat we als consulenten van PerCo echt het verschil maken door onze wetenschappelijke visie en aanpak, omdat wat we doen bewezen is. Het werkt en is integer. Het is onmogelijk om bij PerCo te werken, als je niet doordrongen bent van deze aanpak en filosofie.”

Als wetenschapper pur sang, die bij PerCo kwam aankloppen met een wetenschappelijk cv van 15 pagina’s, is het natuurlijk geen verrassing dat Bart Van de Ven een nultolerantie heeft voor onzin. “Een hr-manager heeft niet de tijd om de wetenschap rond het eigen vakgebied op de voet te volgen. Maar als je externe hulp inroept van een bureau dat gespecialiseerd is in enkele thema’s, verwacht je natuurlijk dat zij stevig hun huiswerk doen.”  

“Wetenschappelijke onderbouwing geeft zelfvertrouwen.”

Voor hij de PerCo-gelederen vervoegde, had Serge Bibot al een ruime ervaring met het runnen van zijn eigen bedrijf en het geven van trainingen aan leidinggevenden. Omdat hij geen zuiver wetenschappelijke achtergrond heeft, coachte hij vroeger vooral vanuit intuïtie en ervaring. Science-based werken bij PerCo opende echter heel wat nieuwe deuren. “Via PerCo ontdekte ik de leiderschapsmodellen en wetenschappelijke achtergrond. Ik voelde meteen dat het klopte. Levenslang leren is essentieel. Nieuwe dingen leren en proberen, ook als ze mislukken, is voor mij een van de belangrijkste dingen in het leven. Op een wetenschappelijke manier werken geeft me veel zelfvertrouwen.”  

Dat beaamt ook klinisch psychologe en gedragstherapeute Elly Hellinx . “Ik wil iets vertellen dat steekhoudt, met theorieën, modellen en didactische vormen die degelijk zijn en werken, in plaats van een of ander zweverig verhaal. Gedragstherapie is een van de meest wetenschappelijk onderbouwde stromingen binnen de psychologie. Het is heel hands-on. Het interpersoonlijke circumplex is een uniek model, dat je op zoveel manieren kan toepassen bij individuen en groepen, om inzicht te krijgen in gedrag en bij te sturen waar nodig.”

Anne-Linn Beekhof, die een master organisatiepsychologie op zak heeft, valt haar collega-consulenten volmondig bij. “Zonder wetenschap kan je mensen niets vertellen over hun gedrag of psyche. Vaardigheden zoals omgaan met emoties zijn zo fundamenteel dat ik niet begrijp waarom we ze niet op de basisschool aanleren. Vanuit de biologie en psychologie geef je een breder kader aan gedrag.”

“Wetenschappelijk werken maakt dat we ons in een heel comfortabele positie bevinden,” ervaart ook Jonathan Fox, die een achtergrond in de theater- en muziekwereld heeft. “Sommige consulenten lezen elk goed wetenschappelijk boek dat ze kunnen vastkrijgen, anderen verdiepen zich wat minder in de theorie. Maar allemaal zijn we erg blij met de kennis die PerCo opbouwt en waaruit we als trainers kunnen putten.”

Voor hij PerCo-trainer werd, werkte Eddy Houba enkele decennia als leidinggevende. In die periode zat hij weleens met opgetrokken wenkbrauwen in een opleiding. “Als PerCo-consulent weet je dat je geen flauwekul vertelt. Dat voelt goed. Zelf heb ik geen wetenschappelijke achtergrond, maar ik heb geleerd om alles voortdurend in vraag te stellen, en gelukkig heb ik geweldig materiaal ter beschikking, niet enkel qua inhoud, maar ook qua vorm. Dat is heel aangenaam en eerlijk, want het gaat om de carrière van mensen, en hoe zij anderen aansturen. Als je beseft hoeveel impact een leidinggevende kan hebben op het welzijn van zijn mensen, dan is het belangrijk dat wat wij doen, klopt.”  

“Wetenschappelijk werken is soms best lastig.”

Natuurlijk is het niet altijd rozengeur en maneschijn. Science-based werken is niet het pad van de minste weerstand. Integendeel, beaamt Frank Rengelink. “Integriteit is voor ons cruciaal. Als we er niet 100% zeker van zijn dat een bepaalde aanpak werkt, zullen we deze niet toepassen, ook niet als de klant daarom vraagt. Wij noemen dat de critical friend: die ene vriend die zegt: ‘Ik zie je graag en net daarom ben ik bezorgd en raad ik je af om dit te doen.’ Dat is soms lastig, maar onze klanten weten dat we ons huiswerk maken en dat we nooit iets zullen doen dat ten koste gaat van het langetermijnbelang van de organisaties of haar medewerkers.”

Sieg Vandenberghe combineert een universitaire opleiding klinische psychologie en gedragstherapie met ervaring in de HR. Dat geeft hem heel wat praktijkinzicht. “Mensen houden soms vast aan modellen die ze gewend zijn. Veranderen vergt moed en inspanning. En tijd! Als je een operationele job hebt, is het moeilijk om het kaf van het koren te scheiden. Sommige methodieken die de test van de wetenschap niet doorstaan, pretenderen dat ze dat wel doen. De hr-wereld is doorspekt van pseudowetenschappelijke modellen die aanslaan omdat ze tegemoetkomen aan een menselijke behoefte: onze complexe wereld begrijpelijk maken, alles mooi opdelen in categorieën. Deze modellen vereenvoudigen de realiteit echter te veel. Je kan persoonlijkheden niet opdelen in vier kleurtjes.”

Ook handelsingenieur en voormalig manager Gosse Corstiaensen ondervond aan den lijve hoe moeilijk het is om wetenschappelijk te werken. “Tijdens mijn studies vertelden proffen ons wel dat we kritisch moeten blijven, maar dan rol je in de bedrijfswereld en blijkt dat moeilijk vol te houden. Vaak zien modellen er heel goed uit en zit er veel marketing achter, maar dat wil nog niet zeggen dat het een degelijk instrument is. Soms kan zo’n methode zelfs negatieve bijwerkingen hebben, zoals een medicijn dat meer kwaad doet dan goed. Van bepaalde zaken die ik toepaste voor ik bij PerCo aan de slag ging, weet ik nu dat ze in het beste geval geen effect hebben.”

En net daar onderscheidt PerCo zich, weet Anne-Linn Beekhof. “Uniek is dat de kern van wat we bij PerCo doen, verder gaat dan een paar onderzoekjes. We zijn superkritisch op wat goede wetenschap eigenlijk is. We werken daarbij volgens het principe trust but verify. Daarbij denken we als groep na over nieuwe inzichten: hoe staat dit in verhouding tot onze (evolutionaire) biologie en psychologie. Klopt het wel? En zo ja, wat kunnen we er dan mee en in welke context? Doordat we inzichten uit verschillende takken van de wetenschap combineren, blijft ons verhaal overeind in alle mogelijke settings.”

“Wetenschap is fascinerend.”  

“Wat wij brengen, is zo fundamenteel dat haast iedereen het interessant vindt,” vindt Gosse Corstiaensen. “Zo had ik eens een ploegbaas in mijn training die bijna met pensioen mocht en nog verplicht onze opleiding rond leiderschap moest volgen. Na afloop vertelde hij enthousiast dat hij de opgedane kennis ook na zijn pensioen nog kon gebruiken. Het gaat niet zomaar om een paar trucjes voor op de werkvloer, maar over hoe je vlotter met elkaar omgaat. Dat is altijd bruikbaar.”

“De werking van ons brein boeit me mateloos,” aldus Frank Boddin. “Fascinerend hoe een mengelmoes van ervaringen, herinneringen, gedachten en emoties onze keuzes aanstuurt. Als je vanop een afstandje naar je eigen gedachten kijkt, zie je hoeveel daarvan automatisch in je opkomen, en hoe je associaties legt waarin vaak een oordeel of zelfs vooroordeel zit. Dat kan je belemmeren in je werk en daarbuiten, en je ervan weerhouden om nieuwe dingen te proberen. Ons idee over wie we zijn, is niet meer dan een constructie in ons hoofd. Je bent je gedachten niet. Ook taal fascineert me: op welke manier spreekt iemand, hoe begint iemand een zin, welke woorden gebruikt iemand?”   

Jonathan Fox valt hem bij: “Ik ben altijd al op zoek geweest naar een verklaring over wie we zijn en waarom: ons karakter, en hoe we met elkaar omgaan. Dat is boeiend en spannend. Als kind was ik al heel nieuwsgierig en stelde ik mezelf voortdurend filosofische vragen. Dan keek ik naar de volwassenen om me heen en dacht: waarom zitten we nu aan tafel? Waarom gaan we eten? Waarom slapen we? Later vertelden mijn ouders me dat ik als kind ooit door de tuin liep. Toen ze mij vroegen wat ik aan het doen was, antwoordde ik dat ik aan het nadenken was.”

“Wetenschap is sexy.”

Maakt onze doorgedreven drang naar wetenschappelijk werken dat we bij PerCo altijd doodserieus zijn? Natuurlijk niet! Onze consulenten kruiden hun wetenschappelijk kennis maar al te graag met een fikse dosis humor.

Tom Speelman, die een master moraalwetenschappen op zak heeft en zich tien jaar als onderzoeker verdiepte in evolutionaire psychologie voor hij bij PerCo aan de slag ging, steekt zijn brandende passie voor wetenschap niet onder stoelen of banken. “Wetenschap is sexy en ligt veel dichter bij het kunstzinnige dan velen denken. De grootste klik kwam er voor mij toen ik als jonge snaak in aanraking kwam met de evolutiebiologie en The Origin of Species van Charles Darwin las. Een wetenschappelijke kijk heeft immers een bepaalde grandeur, iets wat meer dan enkel verwondering opwekt. Darwins teksten zijn bijna poëzie, zijn tekeningen kunst. Sommige van mijn voormalige proffen, waaronder Etienne Vermeersch, Johan Braeckman, John Tooby en Leda Cosmides, konden het wetenschappelijk verhaal brengen als was het een roman. Wetenschap heeft magische dingen verwezenlijkt: we vliegen naar de maan, verkennen het universum, ontwikkelen vaccins en behandelingen voor ziektes.” 

Alex Delft combineert zijn fascinatie voor wetenschap met een artistieke geest. “Ik hou van het wetenschappelijke, van harde bewijzen. Van daaruit sla ik de brug naar creativiteit, associatie en intuïtie. Ik hou ervan hoe wetenschap verenigbaar is met de menselijke fantasie. Wetenschap ontspringt vanuit onze wildste dromen. We wilden zwemmen als vissen en vliegen als vogels, wat leidde tot geweldige kennis en technologie.”

Ook Frank Boddin kan je als een creatieve wetenschapper zien. Hij combineert een diploma communicatiewetenschappen met een theateropleiding. Waar hij als acteur vooral op zijn buikgevoel vertrouwt, beroept Frank zich binnen PerCo eerst en vooral op zijn wetenschappelijke kant. Dat wil echter niet zeggen dat hij zijn gevoel uitschakelt van zodra hij voor een groep cursisten staat. “Gevoel en wetenschap, hoofd en hart, liggen niet zo ver uit elkaar als je misschien denkt. De mensen die ik in de bedrijfswereld tegenkom, verschillen niet wezenlijk van die in de creatieve sector. Vaak probeer ik lastige zaken te ontzenuwen door ze, met de nodige humor, te benoemen. Dat werkt.” 

“Wetenschap is eeuwig twijfelen.”  

Lysanne Beekhof specialiseerde zich als student communicatiewetenschappen in gedragswetenschappen en heeft twee bachelors op zak. Toch leert ook zij nog elke dag bij. “Wetenschap gaat over zo goed en zo grondig mogelijk willen weten en begrijpen. Ook wanneer we de antwoorden al denken te hebben, blijft wetenschap twijfelen, vragen en onderzoeken. Het is nooit klaar.”

Haar zus Anne-Lin Beekhof valt haar bij. “Het is boeiend dat wetenschap nooit stilstaat, dat er altijd weer een kans is dat er nieuwe inzichten komen. Het gaat snel en tegelijkertijd langzaam, want het gebeurt niet vaak dat de meer fundamentele theorie toch anders in elkaar blijkt te zitten. Als dat wel gebeurt, is het extra interessant! In het goed begrijpen van de theorie en empirische studies en het vertalen daarvan naar praktische interventies is zoveel uitdaging te vinden. Al die verschillende abstractieniveaus, van mètastudie tot toepassing op de werkvloer... Je bent nooit uitgeleerd!”

Ook voor Bart Van de Ven is dat eeuwig twijfelen aantrekkelijk. “Wetenschappers zijn niet saai, het zijn mensen die het gewoon boeiend vinden om dingen uit te zoeken, te aanvaarden dat het niet altijd 100% duidelijk is, en sowieso een enerzijds-anderzijdsverhaal. Dat vind ik veel meer rock-‘n’-roll dan het saaie ‘ik geloof in één verhaal en dat is het dan.’ Als je iets verzint dat nergens op gebaseerd is, moet je maar één boek schrijven, dat je nooit hoeft aan te passen. Maar wie wetenschappelijk onderbouwd werkt, met constante twijfel en kritisch denken als basis, blijft boeken schrijven. Daarom updaten we het cursusmateriaal van PerCo ook regelmatig, gebaseerd op de nieuwste inzichten.”

“Wetenschap daagt me uit, het is een eeuwige zoektocht naar inzicht over hoe dingen in elkaar zitten,” vult Sieg Vandenberghe aan. “Die ontdekkingsreis heeft me van jongs af aan geboeid en het is de reden dat ik psychologie ben gaan studeren. Het is een eindeloze reis, waarin ik toch zo ver mogelijk wil geraken. Bij PerCo blijven we ook onszelf voortdurend uitdagen. Ik kijk altijd enorm uit naar onze maandelijkse PerCo-meeting, omdat we daar ruimte maken om de nieuwste wetenschappelijke inzichten te bespreken.”

“De kern van wetenschappelijk werken, is blijven twijfelen en je bewust zijn van nog onbekende factoren,” besluit Patrick Vermeren. “Er is nog veel dat we niet weten. Daarom blijft wetenschappelijk onderzoek belangrijk. Science is uncommon sense, het blootleggen van menselijke drijfveren en de geringe controle die we hebben. Individueel zijn we niet zo slim, maar collectief uiteindelijk wel, zoals Steven Pinker betoogde in één van zijn boeken.”